رادیوتراپی

نگاه کلی

پرتودرمانی نوعی درمان برای بیماری سرطان است که از پرتوهای با انرژی شدید برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. در پرتودرمانی معمولاً از اشعه ایکس استفاده می شود اما از پروتون یا انواع دیگر انرژی نیز می توان استفاده کرد.

اصطلاح "پرتودرمانی" اغلب به پرتودرمانی با پرتوی خارجی اشاره دارد. در طی این نوع تابش، پرتوهای پرانرژی از دستگاهی خارج از بدن خارج می شوند و بر روی یک نقطه دقیق از بدن، متمرکز می شوند. در طی نوع دیگری از پرتودرمانی به نام براکی تراپی، اشعه در داخل بدن قرار می گیرد.

پرتودرمانی با از بین بردن ماده ژنتیکی که نحوه رشد و تقسیم سلول ها را کنترل می کند، به سلول ها آسیب می رساند. در حالی که هم سلول های سالم و هم سرطانی توسط پرتودرمانی آسیب می بینند اما هدف از پرتودرمانی تخریب سلول های ناسالم و سرطانی است. سلول های طبیعی اغلب می توانند بسیاری از آسیب های ناشی از تابش را ترمیم کنند.

علل استفاده از آن

بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان به عنوان بخشی از درمان سرطان، از روش پرتودرمانی استفاده می کنند. پزشکان از پرتودرمانی برای درمان تقریباً هر نوع سرطانی استفاده می کنند. پرتودرمانی در درمان برخی از تومورهای غیرسرطانی (خوش خیم) نیز کاربرد دارد.

انواع

پزشک ممکن است پرتودرمانی را به عنوان یک گزینه در زمان های مختلف در طول درمان سرطان و به دلایل مختلف از جمله دلایل زیر پیشنهاد کند:

به عنوان تنها درمان (اولیه) سرطان

قبل از جراحی، برای کوچک کردن تومور سرطانی

پس از جراحی، برای جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی باقی مانده (درمان کمکی)

در ترکیب با سایر روشهای درمانی مانند شیمی درمانی، سلولهای سرطانی را از بین می برد

در سرطان پیشرفته برای کاهش علائم ناشی از سرطان

عوارض

عوارض جانبی پرتودرمانی بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن شما در معرض اشعه قرار گرفته و چه مقدار از اشعه استفاده شده است. ممکن است هیچ عارضه جانبی نداشته باشید یا چندین مورد را با هم تجربه کنید. بیشتر عوارض جانبی موقتی و قابل کنترل است و به طور کلی با گذشت زمان با پایان درمان از بین خواهد رفت.

بخشی از بدن تحت درمان است

عوارض جانبی

هر بخشی

ریزش مو در محل درمان (گاهی دائمی)، تحریک پوست در محل درمان، خستگی

سر و گردن

خشکی دهان، بزاق غلیظ، مشکل در بلع، گلودرد، تغییر در طعم غذا، حالت تهوع، زخم دهان، پوسیدگی دندان

سینه

مشکل در بلع،سرفه، تنگی نفس

شکم

حالت تهوع،استفراغ، اسهال

لگن

اسهال، تحریک مثانه،تکرر ادرار، اختلال عملکرد جنسی

برخی از عوارض جانبی نیز ممکن است بعدها ایجاد شوند. به عنوان مثال ، در شرایط نادر یک سرطان جدید (متفاوت از سرطان تحت درمان با اشعه)ممکن است سال ها بعد ایجاد شود. از پزشک خود در مورد عوارض جانبی بالقوه، کوتاه مدت و طولانی مدت که ممکن است پس از درمان با پرتودرمانی رخ دهد، سوال کنید.

آمادگی برای درمان

پیش از اینکه تحت پرتودرمانی با پرتوی خارجی قرار بگیرید، تیم مراقبت های بهداشتی، شما را در طی یک فرایند برنامه ریزی شده، راهنمایی می کنند تا اطمینان حاصل کنند که تابش دقیقاً به نقطه مورد نظر در بدن تان رسیده است. برنامه ریزی معمولاً شامل موارد زیر است:

شبیه سازی تابش. در حین شبیه سازی، تیم پرتودرمانی با شما کار می کنند تا در طول درمان موقعیت راحتی را برای شما پیدا کنند.دراز کشیدن در حین پرتودرمانی ضروری است  بنابراین یافتن یک موقعیت راحت، امری حیاتی است. برای تمرین این کار روی میز مخصوص پرتودرمانی که در طول پرتودرمانی استفاده می شود، دراز بکشید.از بالشتک ها و کمربند برای قرار گرفتن در موقعیت مناسب و کمک به شما در حالت سکون، استفاده می شود. تیم پرتودرمانی ناحیه ای از بدن را که پرتو را دریافت می کند مشخص می نماید و نواحی که باید تحت پرتودهی قرار بگیرند، توسط یک مارکر دائمی یا موقتی(مثل یک تتوی کوچک)مشخص می شوند.

برنامه ریزی پرتودرمانی. تیم پرتودرمانی برای تعیین این که چه قسمت هایی از بدن می بایست تحت درمان قرار بگیرند، از فرد بیمار یک سی تی اسکن کلی خواهند گرفت.

پس از فرآیند برنامه ریزی پرتودرمانی، تیم پرتودرمانی بر اساس نوع و مرحله سرطان، سلامت عمومی و اهداف درمان، تصمیم خواهند گرفت که فرد بیمار چه نوع پرتویی و چه دوزی را دریافت کند.

دوز دقیق و تمرکز پرتوهای مورد استفاده در درمان، با دقت برنامه ریزی شده است تا میزان اشعه به سمت سلول های سرطانی را به حداکثر و آسیب به بافت سالم اطراف را به حداقل برساند.

آن چه انتظار می رود

پرتودرمانی خارجی معمولاً با استفاده از یک شتاب دهنده خطی انجام می شود - دستگاهی که پرتوهای پرانرژی را به بدن شما هدایت می کند.

در همان زمانی که روی میز مخصوص پرتودرمانی دراز کشیده اید، دستگاه شتاب دهنده خطی در اطراف شما حرکت می کند تا از چندین زاویه پرتوها را به سمت شما هدایت کند. شتاب دهنده خطی می تواند متناسب با شرایط خاص شما تنظیم شود به گونه ای که دوز دقیق اشعه ای را که پزشکتان تجویز کرده است، ارائه دهد.

بیماران معمولاً پنج روز در هفته و در مدت زمان مشخصی به صورت سرپایی تابش پرتوی خارجی را دریافت خواهند کرد.در اکثر موارد، درمان ها معمولاً در طی چندین هفته انجام می شوند تا سلول های سالمی که تحت تاثیر پرتوها قرار گرفته اند، بتوانند در بین جلسات پرتودرمانی بهبود یابند.

هر جلسه درمانی تقریباً ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد. در برخی موارد، ممکن است از یک درمان واحد برای تسکین درد یا سایر علائم مرتبط با سرطان های پیشرفته استفاده شود.

در طول جلسات پرتودرمانی، بیماران در وضعیت تعیین شده در طول جلسه شبیه سازی پرتوی خود، دراز خواهند کشید.

دستگاه شتاب دهنده خطی به دور بدن می چرخد تا پرتوها از  جهات مختلف به ناحیه مورد نظر برسند. همچنین این دستگاه دستگاه صدایی شبیه به وزوز می دهد.

در طول پرتودرمانی که فقط چند دقیقه طول می کشد، دراز خواهید کشید و به طور طبیعی تنفس می کنید.البته از برخی از بیماران مبتلا به سرطان ریه یا پستان درخواست می شود تا زمانی که توسط دستگاه در حال دریافت پرتوها هستند،نفس خود را نگه دارند.

تیم پرتودرمانی در نزدیکی محل پرتودرمانی با تجهیزات و اتصالات تصویری و صوتی، حضور دارند تا در صورت لزوم بتوانید با آنها صحبت کنید.به یاد داشته باشید که در طول جلسه پرتودرمانی نباید هیچ دردی احساس کنید.

نتایج

در صورتی که در حال انجام پرتودرمانی برای درمان تومور هستید، پزشک پس از مدتی شما را تحت اسکن دوره ای قرار می دهد تا ببیند که سرطان به پرتودرمانی چه پاسخی داده است.

در بعضی موارد، سرطان ممکن است بلافاصله به درمان پاسخ دهد. در موارد دیگر، ممکن است هفته ها یا ماهها طول بکشد. پرتودرمانی به برخی از افراد کمکی نخواهد کرد.